به گزارش نسیم قائن ، سوره مبارکه حمد تنها سوره ای است که به دستور خداوند می بایست در تمامی نمازها خوانده شود و این نشان دهنده اهمیت این سوره است.
آیا اهمیت این سوره موجب دوبار نزول آن شده است؟ برای روشن شدن پاسخ لازم است به نکاتی اشاره شود:
۱ـ مضمون سوره حمد و اسامی آن در سوره «حمد» مراحل سه گانه ایمان (اصول اعتقادات توحید با تمام اقسام، معاد و نبوت) را در بر دارد، لذا «فاتحه الکتاب» اساس القرآن خوانده شده است(۱) یعنی، آنچه در مجموع سوره‌ها است. در سوره حمد جمع شده است. «آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری.»
اسامی دیگر آن: السبع المثانی، الوافیه، الکافیه، الشفا، الصلاه، … که مجموعاً ده اسم می‌شود.(۲)
۲ـ فضیلت سوره ی حمد پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: «خداوند بزرگ به خاطر دادن سوره حمد بالخصوص بر من منت نهاده و آن را در برابر قرآن عظیم قرار داده است و سوره حمد با ارزش‌ترین ذخائر گنج‌های عرش خدا است.»(۳)
در روایت دیگر آمده است : «ثواب خواندن حمد به اندازه دو سوّم قرآن و یا تمام آن و به منزله هدیه بر تک‌تک مؤمنان است».(۴)
درجایی دیگر می فرماید: «ما به تو سوره حمد که هفت آیه است و دوبار نازل شده است، دادیم همچنین قرآن بزرگ بخشیدیم». (۵)
باز نقل شده که : « ناله ابلیس در چهار جا بلند شد: یکی هنگام نزول سوره حمد بود».(۶)
و نیز از پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده که فرمود: «قسم به کسی که جان من در دست اوست خداوند نه در تورات و نه در انجیل و نه در زبور و نه حتی در قرآن مثل این سوره را نازل نکرده است و این امّ‌الکتاب است.»(۷)
و به جابر فرمود: «حمد برترین سوره است»(۸)
لذا اساس قرآن نامیده شده است.(۹)
قرآن با تمام عظمتش در سوره حجر، در برابر سوره حمد قرار گرفته است، نزول دوباره آن نیز به خاطر اهمیت فوق‌العاده آن است.(۱۰)
اما درباره قسمت دوم سؤال باید گفته شود کل قرآن دو مرتبه نازل شده است.
۱ـ نزول دفعی که به صورت مجموعه بر قلب پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ در شب قدر، نازل شده است.
۲ – نزول تدریجی که در ظرف «۲۳ سال» بر پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ طبق حوادث نازل شده است.(۱۱)
غیر از سوره حمد، سوره ای دیگر، دوبار نازل نشده است.
پی نوشت‌ها:
۱٫ – ر. ک: مکارم شیرازی، ناصر ، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیست و هفتم، ۱۳۷۰، ج ۱، ص ۴٫
۲٫ – برگرفته از لجنه من المحققین، نخبه التفاسیر، قم، المرکز التقافی للدروس من القرآن، ج ۱، ص۳٫
۳٫ – تفسیر نمونه، پیشین، ج ۱، ص ۵ و تفسیر برهان، ج ۱، ص ۲۶٫
۴٫ – ابوعلی طبرسی، مجمع‌البیان، بیروت، دارالمعرفه، چاپ سوّم، ۱۴۰۸، ج ۱، ص ۸۸٫
۵٫ – حجر: ۸۷ .
۶٫ – تفسیر نمونه، همان، ج ۱، ص ۶٫
۷٫ – مجمع‌البیان، همان، ج ۱، ص ۸۸ .
۸٫ – همان.
۹٫ – تفسیر نمونه، ج ۱، ص ۴٫
۱۰٫ – تفسیر نمونه، همان، ج ۱، ص ۵٫
۱۱٫ – طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷، هـ ق، ج ۲۰، ص ۴۶۹ و ج ۲٫
جام نیوز
